چکیده
در چند سال اخیر استفاده از ترکیبات طبیعی دریایی در حفظ سلامت بدن و پوست بسیار مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این منابع ماهیان ریز هستند که از نظر ارزش غذایی و زیستی بسیار ارزشمند هستند اما به دلیل کوچک بودن اندازه در سفره خانواده جایی ندارند با توجه به فراوانی ساردین ماهیان و فانوس ماهیان در این پروژه تحقیقاتی بررسی امکان تولید روغن خوراکی و محصولات آرایشی؛ کرم و صابون، از آن ها انجام شد. نمونه های ماهی ساردین گونه Sardinella sindensis و میکتوفیده گونه Benthosema pterotum از جزیره قشم و دریای عمان تهیه شدند. استخراج روغن با چهار روش انجام شد و از روغن تهیه شده با استفاده از روش بلایت و دایر سایر آزمون ها مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا اسیدهای چرب از روغن با استفاده از روش هضم اوره جداسازی و با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی شناسایی شدند. سپس به منظور بررسی کیفیت روغن سنجش بار میکروبی، شمارش باکتری های استافیلوکوکوس اورئوس، شمارش باکتری های کلی فرم، شمارش باکتری های اشرشیاکلی مورد بررسی قرار گرفت. سپس به منظور تهیه کرم و صابون از پایه‌های آرایشی شرکت فارابی استفاده شد و در نهایت تغییرات رطوبت پوست افراد با استفاده از دستگاه کورنيومتر سنجیده شد. روغن تهیه شده از ماهی ساردین دارای مقدار قابل توجهی اسیدهای چرب غیراشباع اولئیک و لینولئیک بوده که برای سلامتی بسیار مهم هستند اما از آنجا که مقدار اسید استئآریک که برای بدن بسیار مضر است در روغن ماهی ساردین یافت شد بنابراین از آنجا که تهیه کپسول از آن را بی ارزش می نمود این بخش حذف شد. کرم و صابون تهیه شده از روغن کامل ساردین و میکتوفیده به صورت همگن به دست نیامد بنابراین در ادامه پروژه مطالعات روی کرم و صابون حاوی روغن بهینه ماهیان (حاوی اسیدهای چرب)انجام شد. کرم و صابون تهیه شده حاوی اسیدهای چرب ایکوساپنتائنوئیک اسید، دوکوساهگزائنوئیک اسید و اسید آراشیدونیک بود و کرم حاوی 3 و 5 درصد روغن بهینه ماهی میکتوفیده مقدار رطوبت پوست را به میزان 2 و 1/3 درصد و صابون 5 درصد حاوی روغن بهینه ماهی میکتوفیده مقدار رطوبت پوست را به مقدار 81/0 درصد افزایش داد. بنابراین با توجه به ارزش آرایش و بهداشتی روغن ماهی میکتوفیده می توان از آن در تهیه محصولات آرایشی آبرسان و جوان کننده استفاده نمود. امید آن است با توجه به ارزش غذایی و زیستی این ماهیان ریز پس از برطرف نمودن معایب روغن‌های استخراج شده به صورت تجاری در راستای تولید محصولات خوراکی و آرایشی و بهداشتی در راستای درآمدزایی غیر نفتی گام‌های مؤثری برداشت.