چکیده
ماهی کپور معمولی (Cyprinus carpio) یکی از گونه‌های اصلی در آب‌های شیرین می‌‌باشد که به اقتصاد ملی بسیاری از کشورها، و به طور خاص، توسعه منطقه‌ای هر کشورکمک فراوانی می‌‌نماید. با توجه به مشکلات موجود در زمينه خشکسالي، واردات و مصرف بي رويه کودهاي شيميايي در مزارع و گلخانه‌‌ها و همچنين مزيت صادراتي کشور در منطقه بخصوص در بخش آبزيان و گياهان گلخانه‌‌اي، اجراي پروژهش حاضر در جهت تحقق اهداف کلان اقتصادي کشور ضروري بنظر می رسد. بطورکلي هدف از اجراي پروژه حاضر استفاده از گیاه کاهو به عنوان فيلتر زيستي درکاهش آلاينده‌‌هاي محيطي ماهي و متقابلا کاهش مصرف کودهاي شيميايي براي گياه و همچنين کاهش مصرف آب در مقايسه با سيستم‌‌هاي رايج پرورش ماهي و کشت گلخانه‌‌ای بود. در همین ارتباط، پرورش گياه کاهو با تراکم‌‌های مختلف به صورت توام با ماهی کپور معمولی در سيستم آکواپونيک طی یک دوره پرورش 60 روزه در ایستگاه تحقیقات خجیر (تهران) بررسی شد. آزمایش در غالب طرح کاملا تصادفی با 4 تیمار آزمایشی انجام شد که شامل: 1- تیمار گروه شاهد بدون گیاه کاهو همراه با ماهی کپور، 2-تیمار1A: گياه کاهو با تراکم 10 عدد در هر متر مربع)، 3- تیمار 2A: تعداد 30 پایه در هر مترمربع بدون ماهی، 4- تیمار3A: گیاه کاهو با تراکم 10 عدد در هر متر مربع همراه با تراکم 30 عدد بچه ماهی و 5- تیمار 4A:30 عدد گیاه کاهو در هر مترمربع همراه با تراکم 30 عدد بچه ماهی در هر مخزن هر کدام با 3 تکرار بود. پنج مخزن مستطیل شکل پلی‌‌اتیلنی با ظرفیت 250 لیتر به عنوان مخازن پرورش ماهی در نظر گرفته شد. هر مخزن با 200 لیتر آب پر شد و به طور مداوم با دو سنگ هوای مدور (3 لیتر در دقیقه) در طول آزمایش هوادهی شد. وزن اولیه بچه ماهیان 89/2±50 گرم و وزن اولیه گیاه کاهو 49/1 ±32/10گرم بود. زیست سنجی بچه ماهیان هر دو هفته یکبار انجام شد. سنجش پارامترهای رشد گیاه کاهو در انتهای دوره آزمایش انجام شد. پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب نیز هر دو هفته یکبار مطابق روشهای معمول آزمایشگاهی اندازه‌‌گیری شد. بر اساس نتایج به دست آمده با افزایش تراکم کاهو در تیمارهای آکواپونیک همراه با ماهی میزان اکسیژن محلول، سختی، جامدات کل معلق، قلیائیت، فسفات، نیترات، نیتریت و آمونیاک کل در مقایسه با تیمار با تراکم کاهوی کمتر (تیمار A3) کاهش معنی داری نشان داد. در مجموع از نظر پارامترهای کیفی همانطور که انتظار می‌‌رفت سیستمهای فاقد ماهی در وضعیت بهتری قرار داشتند. لازم به ذکر است در طول اجرای آزمایش شاخص‌‌های کیفی تماما در محدوده مناسب برای پرورش گیاه کاهو و ماهی کپور بودند. بیشترین میزان جذب نیترات (49/102 ± 25/2370 میلی گرم بر کیلوگرم وزن تازه) توسط اندام های هوایی گیاه کاهو در تیمار A4 ثبت شد. از نظر میزان تولید کاهو تیمار با تراکم بیشتر (تیمارA4، تراکم 30 عدد گیاه کاهو در هر متر مربع همراه با 30 عدد بچه ماهی در مخزن) بهره‌‌وری بهتری را نشان داد. شاخص‌‌های رشد گیاه از قبیل وزن نهایی تر ، وزن نهایی خشک ، طول نهایی برگ، عرض نهایی برگ، طول ریشه، وزن تر ریشه، وزن خشک ریشه و نرخ رشد نسبی تفاوت معنی داری بین تیمارهای آزمایشی نشان داد (05/0p<). بیشترین میزان شاخص‌‌های مذکور در تیمار A4 ثبت شد. ولی از لحاظ نرخ رشد روزانه اختلاف آماری معنی داری بین تیمارهای آزمایشی مشاهده نشد (05/0p>). از لحاظ پارامترهای رشد ماهی (وزن نهایی، طول نهایی، افزایش وزن، نرخ رشد ویژه، فاکتور وضعیت، ضریب تبدیل غذایی و درصد زنده مانی) نیز اختلاف آماری معنی داری بین تیمارهای آزمایشی در مقایسه با گروه شاهد وجود نداشت (05/0p>). در مجموع نتایج این آزمایش نشان داد که افزایش تراکم گیاه کاهو در سیستم آکواپونیک تا 30 عدد در متر مربع تاثیر معنی داری بر افزایش کیفیت آب و شاخص های رشد گیاه کاهو در مقایسه با تراکم‌‌های پایین تر دارد.