چکیده
سد ژاوه بر روی رودخانه سیروان بعد از دو شاخه اصلی گاوه رود و قشلاق واقع است جهت استفاده در بخش های کشاورزی و صنعت احداث شده است. در این مطالعه، نمونه برداری در 5 ایستگاه منتخب از آب و رسوبات سطحی در دو شاخه قشلاق و گاوه رود و همچنین در محل آبگیری سد ژاوه صورت گرفت. در این مطالعه 36 پارامتر کیفی آب (از قبیل متغیرهای فیزیکی، سختی ها، قلیائیت ها، مواد مغذی نیتروژن و فسفر، سولفات، سدیم و پتاسیم) و 9 پارامتر در رسوبات (فرمهای مختلف نیتروژن و فسفر، pH، Eh) جهت تعیین کیفیت و پیش بینی روند تغذیه گرایی سد ژاوه طی فصول مختلف (پاییز 1399 لغایت تابستان 1400) بررسی گردید. مقایسه داده های تحقیق حاضر با استانداردهای مختلف داخلی و خارجی نشان داد که فقط پارامتر نیترات کمتر از حد مجاز بوده اما سایر پارامترهای از یک تا چند برابر (بخصوص نیتروژن آلی) بیش از حد مجاز بوده است که بیانگر آلوده بودن آب و کیفیت بد در ایستگاههای مختلف (بخصوص در ایستگاههای 2 و 3 شاخه قشلاق) می باشد. بر اساس طبقه بندی کیفیت آب براساس شاخص جامع آلودگی آب (CPI) نشان داد که در همه مکان های نمونه برداری (به جز سایت نمونه کنترل (ایستگاه 1)، کیفیت آب رودخانه در کلاس بسیار بد (V) قرار گرفت (01/2CPI=). از این رو، کیفیت آب رودخانه به عنوان به شدت آلوده طبقه بندی می شود. این نتیجه نشان می‌دهد که کیفیت آب حوضه آبریز سد ژاوه به همراه تمام ایستگاههای نمونه‌برداری حتی با ایستگاه کنترل به شدت بدتر شده است. همچنین براساس شاخص کیفیت آب ایران (IRWQI) بالاترین کیفیت در ایستگاه های 4 (شاخه گاوه رود) و پایین ترین کیفیت در ایستگاه 2 و 3 (بعد از تصفیه خانه شاخه قشلاق) ثبت گردید. کیفیت رسوبات در ایستگاههای مختلف نشان داد که حاوی آلودگی آلی و معدنی بالایی می باشند. براساس TOC% رسوبات منطقه کمی آلوده تا خیلی آلوده به خصوص در ایستگاههای 2 و 3 در نظر گرفته شد اما وضعیت ایستگاه 4 که مربوط به شاخه گاوه رود می باشد بهتر بوده است. نتیجه اینکه، در مطالعه حاضر نیز با توجه به بالا بودن غلظت آلاینده ها آلی و معدنی، پس از آبگیری سد ژاوه کنترل تغذیه گرایی با در نظر گرفتن زمان ماند مخزن به سختی امکان پذیر خواهد بود. همچنین در مطالعه حاضر این شرایط برای سد ژاوه نیز با توجه بالا بودن غلظت میانگین فسفر کل (178± 2075 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک) و فسفر قابل دسترس (142±666 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک) در مسیر رودخانه های منتهی به سد خطر یوترفیک کردن آن را افزایش خواهد داد. بنابراین، بهبود کیفیت آب رودخانه برای کاهش اثرات نامطلوب احتمالی و ترویج استفاده پایدار از منابع آب توصیه می شود.